Механизмы ростстимулирующего и защитного действия эндофитных PGP-бактерий в растениях пшеницы при воздействии засухи (обзор)
- Авторы: Ласточкина О.В.1, Аллагулова Ч.Р.1
-
Учреждения:
- Институт биохимии и генетики – обособленное структурное подразделение Уфимского федерального исследовательского центра Российской академии наук
- Выпуск: Том 59, № 1 (2023)
- Страницы: 17-37
- Раздел: Статьи
- URL: https://kazanmedjournal.ru/0555-1099/article/view/674639
- DOI: https://doi.org/10.31857/S0555109923010038
- EDN: https://elibrary.ru/CUREEM
- ID: 674639
Цитировать
Аннотация
Обзор посвящен анализу и систематизации современных данных об участии эндофитных ростстимулирующих (PGP)-бактерий в регуляции роста, развития, формировании урожая и стрессоустойчивости культурных растений, главным образом яровой пшеницы, являющейся ведущей в мире хлебной культурой. Описаны сведения о взаимодействии растений с PGP-бактериями в норме и при воздействии засухи. Особое внимание уделено молекулярным механизмам регуляции PGP-бактериями растительного метаболизма в норме, а также их роли в снижении негативных последствий засухи, достигаемом путем модуляции в растениях различных процессов, в частности водного обмена, минерального питания, активации антиоксидантной и осмопротекторной систем. При этом важную роль играет способность PGP-бактерий продуцировать различные метаболиты, обладающие свойствами биологически активных веществ, например, веществ с антимикробной и гормональной активностью, ферментов и других соединений. Приведены сведения об эндофитном микробиоме пшеницы, выяснение функциональной активности которого необходимо для разработки эффективных и безопасных стратегий практического применения эндофитов с целью максимальной реализации адаптационного и продуктивного потенциала пшеницы в меняющихся условиях среды.
Об авторах
О. В. Ласточкина
Институт биохимии и генетики – обособленное структурное подразделение Уфимского федерального исследовательского центра Российской академии наук
Автор, ответственный за переписку.
Email: oksana.lastochkina@ufaras.ru
Россия, 450054, Уфа
Ч. Р. Аллагулова
Институт биохимии и генетики – обособленное структурное подразделение Уфимского федерального исследовательского центра Российской академии наук
Email: oksana.lastochkina@ufaras.ru
Россия, 450054, Уфа
Список литературы
- Asseng S., Martre P., Maiorano A., Rötter R.P., O’Leary G.J., Fitzgerald G.J. et al. // Global. Change. Biol. 2019. V. 25. № 1. P. 155–173. https://doi.org/10.1111/gcb.14481
- Pequeno D.N., Hernandez-Ochoa I.M., Reynolds M., Sonder K., MoleroMilan A., Robertson R.D. et al. // Environ. Res. Lett. 2021. V. 16. № 5. P. 054070. https://doi.org/10.1088/1748-9326/abd970
- Shakirova F.M., Avalbaev A.M., Bezrukova M.V., Fatkhutdinova R.A., Maslennikova D.R., Yuldashev R.A., Lastochkina O.V. In: Phytohormones and Abiotic Stress Tolerance in Plants / Ed. N. Khan, R. Nazar, N. Iqbal, N. Anjum. Berlin, Heidelberg: Springer, 2012. 308 p. https://doi.org/10.1007/978-3-642-25829-9_9
- Kosova A., Varma A., Choudhary D.K. // Agric. Res. 2015. V. 4. № 1. P. 31–41. https://doi.org/10.3390/ijms160920913
- Food and Agriculture Organization of the United Nations (FAO). 2016. http://www.fao.org/3/a-i6030e.pdf (2016).
- Goswami M., Deka S. // Pedosphere. 2020. V. 30. № 1. P. 40‒61. https://doi.org/10.1016/S1002-0160(19)60839-8
- United State Department of Agriculture. Foreign Agricultural Service // Global Market Analysis: International Production Assessment Division (IPAD). 2020. https://ipad.fas.usda.gov/
- Ehrlich P.R., Wilson E.O. // Science. 1991. V. 253. № 5021. P. 758–762. https://doi.org/10.1126/science.253.5021.758
- Thrupp L.A. // Int. Aff. 2000. V. 76. № 2. P. 265–281. https://doi.org/10.1111/1468-2346.00133
- Galindo F.S., Teixeira Filho M.C.M., Buzetti S., Rodrigues W. L., Santini J. M. K., Alves C.J. // Acta Agric. Scand. Soil Plant Sci. 2019. V. 69. P. 606–617. https://doi.org/10.1080/09064710.2019.1628293
- Dmytryk A., Michalak I., Wilk R., Chojnacka K., G’orecka H., G’orecki H. // Waste Biomass Valori. 2015. V. 6. P. 441–448. https://doi.org/10.1007/s12649-015-9363-6
- Lutts S., Benincasa P., Wojtyla Ł., Kubala S., Pace R., Lechowska K., Quinet M., Garnczarska M. Seed Priming: New Comprehensive Approaches for an Old Empirical Technique / Ed. S. Araujo, A. Balestrazzi. London, UK: IntechOpen, 2016. 212 p. https://doi.org/10.5772/64420
- Seifikalhor M., Hassani S.B., Aliniaeifard S. // J. Plant Growth Regul. 2020. V. 39. P. 1009–1021. https://doi.org/10.1007/s00344-019-10038-7
- Gebeyaw M. // Int. J. Appl. Agric. Sci. 2020. V. 6. № 6. P. 185–190. https://doi.org/10.11648/j.ijaas.20200606.14
- Singh S., Singh U.B., Malaviya D., Paul S., Sahu P.K., Trivedi M., Paul D., Saxena A.K. // Int. J. Environ. Res. Public Health. 2020. V. 17. P. 1396. https://doi.org/10.3390/ijerph17041396
- Lastochkina O.V., Aliniaeifard S., Seifikalhor M., Yuldashev R., Pusenkova L., Garipova S. In: Wheat Production in Changing Environments /Ed. M. Hasanuzzaman, K. Nahar, M. Hossain. Singapore: Springer, 2019. p. 579–614.https://doi.org/10.1007/978-981-13-6883-7_23
- Conrath U., Beckers G.J.M., Langenbach C.J.G., Jaskiewicz M.R. // Annu. Rev. Phytopathol. 2015. V. 53. P. 97–119. https://doi.org/10.1146/annurev-phyto-080614-120132
- Pastor V., Luna E., Mauch-Mani B., Ton J., Flors V. // Environ. Exp. Bot. 2013. V. 94. P. 45–56. https://doi.org/10.1016/j.envexpbot.2012.02.013
- Balmer A., Pastor V., Gamir J., Flors V., Mauch-Mani B. // Tr. Plant Sci. 2015. V. 20. P. 443–452. https://doi.org/10.1016/j.tplants.2015.04.002
- Hallmann J., Quadt-Hallmann A., Mahaffee W.F., Kloepper J.W. // Can. J. Microbiol. 1997. V. 43. № 10. P. 895‒914.https://doi.org/10.1139/m97-131
- Sood G., Kaushal R., Sharma M. // Vegetos. 2020. V. 33. № 4. P. 782–792. https://doi.org/10.1007/s42535-020-00149-y
- Van Loon L.C. // Eur. J. Plant Pathol. 2007. V. 119. P. 243–254. https://doi.org/10.1007/978-1-4020-6776-1_2
- Akram W., Anjum T., Ali B., Ahmad A. // Int. J. Agric. Biol. 2013. V. 15. № 6. P. 1289–1294.
- Maksimov I.V., Veselova S.V., Nuzhnaya T.V., Sarvarova E.R., Khairullin R.M. // Russ. J. Plant Physiol. 2015. V. 62. № 6. P. 715–726. https://doi.org/10.1134/S1021443715060114
- Ma Y. Plant–microbe Interactions in Agro-ecological Perspectives / Ed. D. Singh, H. Singh, R. Prabha, Singapore: Springer, 2017. 657 p. https://doi.org/10.1007/978-981-10-6593-4_4
- Dimkpa C., Weinand T., Asch F. // Plant Cell Environ. 2009. V. 32. № 12. P. 1682–1694. https://doi.org/10.1111/j.1365-3040.2009.02028.x
- Abdel-Rahman S., Abdel-Kader A.A.S., Khalil S.E. // Nat. Sci. 2011. V. 9. P. 31–36.
- Baez-Rogelio A., Morales-García Y.E., Quintero-Hernández V., Muñoz-Rojas J. // Microb. Biotechnol. 2016. V. 10. № 1. P. 19–21.https://doi.org/10.1111/1751-7915.12448
- Barnawal D., Bharti N., Pandey S.S., Pandey A., Chanotiya C.S., Kalra A. // Physiol. Plant. 2017. V. 161. № 4. P. 502–514. https://doi.org/10.1111/ppl.12614
- Numan M., Bashir S., Khan Y., Mumtaz R., Shinwari Z.K., Khan A. L., Khan A., AL-Harrasi A. // Microbiol. Res. 2018. V. 209. P. 21–32. https://doi.org/10.1016/j.micres.2018.02.003
- Singh M., Tiwari N. // Comm. Integr. Biol. 2021. V. 14. № 1. P. 136–150.https://doi.org/10.1080/19420889.2021.1937839
- Arzanesh M.H., Alikhani H.A., Khavazi K., Rahimian, H.A., Miransari M. // World J. Microbiol. Biotechnol. 2011. V. 27. № 2. P. 197–205. https://doi.org/10.1007/s11274-010-0444-1
- Cherif H., Marasco R., Rolli E., Ferjani R., Fusi M., Soussi A. et al. // Env. Microbiol. Rep. 2015. V. 7. № 4. P. 668–678. https://doi.org/10.1111/1758-2229.12304
- Amna S., Din Y., Sarfraz B., Xia Y., Kamran M.A., Javed M.T. et al. // Eco. Toxicol. Environ. Saf. 2019. V. 183. P. 109466. https://doi.org/10.1016/j.ecoenv.2019.109466
- Kasim W.A., Osman M.E.H., Omar M.N., Salama S. // Bull. Natl. Res. Cent. 2021. V. 45. № 95. P. 1–14. https://doi.org/10.1186/s42269-021-00546-6
- Rashid U., Yasmin H., Hassan M.N., Naz R., Nosheen A., Sajjad M. et al. // Plant. Cell. Rep. 2022. V. 41. P. 1–21. https://doi.org/10.1007/s00299-020-02640-x
- Compant S., Samad A., Faist H., Sessitsch A. // J. Adv. Res. 2019. V. 19. P. 29–37. https://doi.org/10.1016/j.jare.2019.03.004
- Rana K.L., Kour D., Kaur T., Sheikh I., Yadav A.N., Kumar V. et al. // Proc. Natl. Acad. Sci, India. Sect. B: Biol. Sci. 2020. V. 90. № 5. P. 969–979. https://doi.org/10.1007/s40011-020-01168-0
- Kavamura V.N., Mendes R., Bargaz A., Mauchline T.H. // Comput. Struct. Biotechnol. J. 2021. V. 19. P. 1200–1213. https://doi.org/10.1016/j.csbj.2021.01.045
- Pandey P.K., Singh M.C., Singh S.S., Singh A.K., Kumar M., Pathak M.M. et al. // Int. J. Curr. Microbiol. App. Sci. 2017. V. 6. № 2. P. 11–21. https://doi.org/10.20546/ijcmas.2017.602.002
- Yang J., Kloepper J.W., Ryu C.M. // Trend. Plant. Sci. 2009. V. 14. № 1. P. 1–4. https://doi.org/10.1016/j.tplants.2008.10.004
- Bokhari A., Essack M., Lafi F.F., Andres-Barrao C., Jalal R., Alamoudi S. et al. // Sci. Rep. 2019. V. 9. P. 18154.https://doi.org/10.1038/s41598-019-54685-y
- Bukhat S., Imran A., Javaid S., Shahid M., Majeed A., Naqqash T. // Microbiol. Res. 2020. V. 238. P. 126486. https://doi.org/10.1016/j.micres.2020.126486
- Lastochkina O.V., Baymiev An., Shayahmetova A., Garshina D., Koryakov I., Shpirnaya I. et al. // Plants. 2020. V. 9. № 1. P. 76. https://doi.org/10.3390/plants9010076
- Васильева Е.Н., Ахтемова Г.А., Жуков В.А., Тихонович И.А. // Экол. генетика. 2019. V. 17. № 1. P. 19–32. https://doi.org/10.17816/ecogen17119-32
- Žiarovská J., Medo J., Kyseľ M., Zamiešková L., Kačániová M. // Plants. 2020. V. 9. № 2. P. 266. https://doi.org/10.3390/plants9020266
- Kazi N., Deaker R., Wilson N., Muhammad K., Trethowan R. // Field Crops Res. 2016. V. 196. P. 368–378. https://doi.org/10.1016/j.fcr.2016.07.012
- Schlemper T.R., Dimitrov M.R., Gutierrez F.A.S., van Veen J.A., Silveira A.P., Kuramae E.E. // Peer J. 2018. V. 6. P. e5346. https://doi.org/10.7717/peerj.5346
- Lastochkina O.V., Garshina D., Ivanov S., Yuldashev R., Khafizova R., Allagulova Ch. et al. // Plants. 2020a. V. 9. № 12. P. 1810. https://doi.org/10.3390/plants9121810
- El-Megeed A., Fayrouz H., Mohiy M. // Egyptian J. Bot. 2022. V. 62. № 1. P. 275–290.
- Ishak Z., Mohd Iswadi M.K., Russman Nizam A.H., Ahmad Kamil M. J., Ernie Eileen R.R., Wan Syaidatul A., Ainon H. // Malays. Cocoa J. 2016. V. 9. № 1. P. 127‒133.
- Saikia J., Sarma R.K., Dhandia R., Yadav A., Bharali R., Gupta V.K., Saikia R. // Sci. Rep. 2018. V. 8. № 1. P. 3560. https://doi.org/10.1038/s41598-018-21921-w
- Boleta E.H.M., Galindo F.S., Jalal A., Santini J.M.K., Rodrigues W.L., Lima B.H.D. et al. // Front. Sustain. Food Syst. 2020. V. 4. P. 607262. https://doi.org/10.3389/fsufs.2020.607262
- Naqqash T., Fatima M., Rehman-ur-Saif., Bukhat S., Shahid M., Shabir C. et al. // J. Plant. Growth. Regul. 2021. P. 1–15. https://doi.org/10.1007/s00344-021-10519-8
- Федоренко В.Ф., Завалина А.А., Милащенко Н.З. Научные основы производства высококачественного зерна пшеницы. М.: ФГБНУ Росинформагротех, 2018. 396 с. https://doi.org/10.25930/skc8-gc14
- Di Benedetto N.A., Corbo M.R., Campaniello D., Cataldi M.P., Bevilacqua A., Sinigaglia M., Flagella Z. // AIMS Microbiol. 2017. V. 3. № 3. P. 413–434. https://doi.org/10.3934/microbiol.2017.3.413
- Lastochkina O., Pusenkova L., Yuldashev R., Yuldashev R., Babaev M., Garipova S. et al. // Plant. Physiol. Biochem. 2017. V. 121. P. 80–88. https://doi.org/10.1016/j.plaphy.2017.10.020
- Пищик В.Н., Воробьев Н.И., Моисеев К.Г., Свиридова О.В., Сурин В.Г. // Почвоведение. 2015. № 1. С. 87–94. https://doi.org/10.7868/S0032180X1501013X
- Fukami J., Nogueira M.A., Araujo R.S., Hungria M. // AMB Express. 2016. V. 6. № 3. P. 3–16. https://doi.org/10.1186/s13568-015-0171-y
- Fukami J., Ollero F.J., Megías M., Hungria M. //AMB Express 2017. V. 7. P. 153–163. https://doi.org/10.1186/s13568-017-0453-7
- Galindo F.S., Teixeira Filho M.C.M., Buzetti S., Santin J.M.K., Alves C.J., Ludkiewicz M.G.Z. // Res. Agropec. Bras. 2017. V. 52. № 9. P. 794–805.
- Galindo F.S., Teixeira Filho M.C.M., Buzetti S., Santini J.M., Montaniri R., Freitas L.A., Rodrigues W.L. // Commun. Soil Sci. Plant Anal. 2019. V. 50. P. 2429–2441. https://doi.org/10.1080/00103624.2019.1667369
- Ardakani M.R., Mazaheri D., Mafakheri S., Moghaddam A. // Physiol. Mol. Biol. Plants. 2011. V. 17. № 2. P. 181–192. https://doi.org/10.1007/s12298-011-0065-7
- Rodríguez H., Fraga R., Gonzalez T., Bashan Y. // Plant. Soil. 2006. V. 287. P. 15–21. https://doi.org/10.1007/s11104-006-9056-9
- Karimzadeh J., Alikhani H.A., Etesami H., Pourbabaei A.A. // J. Plant. Growth. Regul. 2021. V. 40. № 1. P. 162–178. https://doi.org/10.1007/s00344-020-10087-3
- Scanlan C.A., Bell R.W., Brennan R.F. Simulating wheat growth response to potassium availability under field conditions in sandy soils. II. Effect of subsurface potassium on grain yield response to potassium fertiliser // Field Crops Res. 2015. V. 178. P. 125–134. https://doi.org/10.1016/j.fcr.2015.03.019
- Chandra D., Srivastava R., Gupta V.V.S.R., Franco C.M., Paasricha N., Saifi S.K., Sharma A.K. // Plant. Soil. 2019. V. 441. № 1–2. P. 261–281. https://doi.org/10.1007/s11104-019-04115-9
- Złoch M., Thiem D., Gadzała-Kopciuch R., Hrynkiewicz K. // Chemosphere. 2016. V. 156. P. 312–325. https://doi.org/10.1016/j.chemosphere.2016.04.130
- Sadeghi A., Karimi E., Dahaji P.A., Javid, M.G., Dalvand, Y., Askari H // World. J. Microbiol. Biotechnol. 2012. V. 28. № 4. P. 1503–1509. https://doi.org/10.1007/s11274-011-0952-7
- Saha M., Sarkar S., Sarkar B., Sharma, B.K., Bhattacharjee S., Tribedi P. // Environ. Sci. Pollut. Res. 2016. V. 23. №. 5. P. 3984–3999. https://doi.org/10.1007/s11356-015-4294-0
- Albelda-Berenguer M., Monachon M., Joseph E. // Adv. Appl. Microbiol. 2019. V. 106. P. 193–225. https://doi.org/10.1016/bs.aambs.2018.12.001
- Шакирова Ф.М. Неспецифическая устойчивость растений к стрессовым факторам и ее регуляция. Уфа: Гилем, 2001. 160 с.
- Sgroy V., Cassán F., Masciarelli O.F., Del Papa M.F., Lagares A., Luna V. // Appl. Microbiol. Biotechnol. 2009. V. 85. № 2. P. 371–381. https://doi.org/10.1007/s00253-009-2116-3
- Кудоярова Г.Р., Курдиш И.К., Мелентьев А.И. // Изв. УфНЦ РАН. 2011. №. 3–4. С. 5–15.
- Pankievicz V.C.S., do Amaral F.P., Santos K.F.D.N., Agtuca B., Xu Y., Schueller M. J., Ferrieri R.A. // Thy. Plant. J. 2015. V. 81. № 6. P. 907–919. https://doi.org/10.1111/tpj.12777
- Wang C.J., Yang W., Wang C.J., Gu C., Niu D.D., Liu H.X., Guo J.H. // PLoS One. 2012. V. 7. № 12. P. e52565.https://doi.org/10.1371/journal.pone.0052565
- Wang L., Ruan Y.L. // Front. Plant Sci. 2013. V. 4. P. 163. https://doi.org/10.3389/fpls.2013.00163
- Poupin M.J., Greve M., Carmona V., Pinedo I. // Front. Plant Sci. 2016. V. 7. P. 492. https://doi.org/10.3389/fpls.2016.00492
- Khan N., Ali S., Tariq H., Latif S., Yasmin H., Mehmood A., Shahid M. A. // Agronomy. 2020. V. 10. № 11. P. 1683. https://doi.org/10.3390/agronomy10111683
- Egamberdieva D., Kucharova Z. // Biol. Fertil. Soils. 2009. V. 45. № 6. P. 563–571. https://doi.org/10.1007/s00374-009-0366-y
- Creus C.M., Sueldo R.J., Barassi C.A. // Can. J. Bot. 2004. V. 82. № 2. P. 273–281. https://doi.org/10.1139/b03-119
- El-Akhdar I.A., Elshikh M., Allam N.G., Kamal F., Abou-Shanab R., Staehelin C. // Environ. Biodivers. Soil Secur. 2019. V. 3. P. 15–17. https://doi.org/10.21608/jenvbs.2019.16428.1069
- Ali S., Khan N. // Microbiol. Res. 2021. V. 249. P. 126771. https://doi.org/10.1016/j.micres.2021.126771
- Glick B.R. // Scientifica. 2012. P. 963401. https://doi.org/10.6064/2012/963401
- Мартыненко Е.В., Архипова Т.Н. // Агрохимия. 2010. № 8. С. 35–42.
- Xu J., Li X., Luo L. // Appl. Environ. Microbiol. 2012. V. 78. № 22. P. 8056–8061. https://doi.org/10.1128/AEM.01276-12
- Егоршина А.А., Хайруллин Р.М., Сахабутдинова А.Р., Лукьянцев М.А. // Физ. раст. 2012. Т. 59. №. 1. С. 148.
- Tsukanova K.A., Meyer J.J.M., Bibikova T.N. // S. Afr. J. Bot. 2017. V. 113. P. 91–102. https://doi.org/10.1016/j.sajb.2017.07.007
- Nett R.S., Montanares M., Marcassa A., Lu X., Nagel R., Charles T.C., Peters R.J. // Nat. Chem. Biol. 2017. V. 13. № 1. P. 69–74. https://doi.org/10.1038/nchembio.2232
- Bastián F., Cohen A., Piccoli P., Luna V., Baraldi R., Bottini R. // Plant. Growth. Regul. 1998. V. 24. № 1. P. 7–11. https://doi.org/10.1023/A:1005964031159
- Atzorn R., Crozier A., Wheeler C.T., Sandberg G. // Planta. 1988. V. 175. № 4. P. 532–538. https://doi.org/10.1007/BF00393076
- Khan A.L., Waqas M., Kang S., Al-Harrasi A., Hussain J., Al-Rawahi A., Lee I.J. // J. Microbiol. 2014. V. 52. № 8. P. 689–695. https://doi.org/10.1007/s12275-014-4002-7
- Huang G.T., Ma S.L., Bai L.P., Zhang L., Ma, H., Jia P., Guo Z.F. // Mol. Biol. Rep. 2012. V. 39. № 2. P. 969–987. https://doi.org/10.1007/s11033-011-0823-1
- Cohen A.C., Travaglia C.N., Bottini R., Piccoli P.N. // Bot. 2009. V. 87. № 5. P. 455–462. https://doi.org/10.1139/B09-023
- Cohen A.C., Bottini R., Pontin M., Berli F.J., Moreno D., Boccanlandro H., Piccoli P.N. // Physiol. Plant. 2015. V. 153. № 1. P. 79–90. https://doi.org/10.1111/ppl.12221
- Bresson J., Varoquaux F., Bontpart T., Touraine B., Vile D. // New Phytol. 2013. V. 200. № 2. P. 558–569. https://doi.org/10.1111/nph.12383
- Park J.W., Balaraju K., Kim J.W., Lee S.W., Park K. // Biol. Control. 2013. V. 65. № 2. P. 246–257. https://doi.org/10.1016/j.biocontrol.2013.02.002
- Salomon M.V., Bottini R., de Souza F.G.A., Cohen A.C., Moreno D., Gil M., Piccoli P. // Physiol. Plant. 2014. V. 151. № 4. P. 359–374. https://doi.org/10.1111/ppl.12117
- Shahzad R., Khan A.L., Saqib B., Waqas M., Kang S.M., Lee I.J. // Environ. Exp. Botany. 2017. V. 136. P. 68–77. https://doi.org/10.1016/j.envexpbot.2017.01.010
- Li Y., Xu S., Gao J., Pan S., Wang G. // Plant Growth Regul. 2016. V. 78. P. 43–55. https://doi.org/10.1007/s10725-015-0073-7
- Naing A.H., Maung T.T., Kim C.K. // Physiol. Plant. 2021. V. 173. № 4. P. 1992–2012. https://doi.org/10.1111/ppl.13545
- Forchetti G., Masciarelli O., Alemano S., Alvarez D., Abdala G. // Appl. Microbiol. Biotechnol. 2007. V. 76. № 5. P. 1145–1152. https://doi.org/10.1007/s00253-007-1077-7
- Chourdhary D., Johri B. // Microbiol. Res. 2009. V. 164. № 5. P. 493–513. https://doi.org/10.1016/j.micres.2008.08.007
- García-Gutiérrez L., Zeriouh H., Romero D., Cubero J., de Vicente A., Pérez-García A. // Microb. Biotechnol. 2013. V. 6. № 3. P. 264–274. https://doi.org/10.1111/1751-7915.12028
- Niu D.D., Liu H.X., Jiang C.H., Jiang C.H., Zhang W.Z., Wang Y.P., Guo J.H. // Mol. Plant Microb. Inter. 2011. V. 24 № 5. P. 533–542. https://doi.org/10.1094/MPMI-09-10-0213
- Egamberdieva D., Wirth S.J., Alqarawi A.A., Abd Allah E.F., Hashem A. // FMC. 2017. V. 8. P. 2104. https://doi.org/10.3389/fmicb.2017.02104
- Shakirova F.M., Sakhabutdinova A.R., Bezrukova M., Fatkhutdinova R.A., Fatkhutdinova D.R. // Plant. Sci. 2003. V. 164. P. 317–322. https://doi.org/10.1016/S0168-9452(02)00415-6
- Singh U.P., Sarma B.K., Singh D.P. // Curr. Microbiol. 2003. V. 46. № 2. P. 131–140. https://doi.org/10.1007/s00284-002-3834-2
- Vlot A.C., Dempsey D.A., Klessig D.F. // Annu. Rev. Phytopathol. 2009. V. 47. P. 177–206. https://doi.org/10.1146/annurev.phyto.050908.135202
- Wu L., Huang Z., Li X., Ma L., Gu Q., Wu H., Gao X. // Front. Microbiol. 2018. V. 9. P. 847. https://doi.org/10.3389/fmicb.2018.00847
- Panpatte D.G., Shukla Y.M., Shelat H.N., Vyas, R.V., Jhala Y.K. In: Microorganisms for Green Revolution / Ed. D.G. Panpatte, Y.K. Jhala, R.V. Vyas, H.N. Shelat. Singapore: Springer, 2017. 443 p. https://doi.org/10.1007/978-981-10-6241-4
- Chiappero J., Cappellari L. del R., Alderete L.G.S., Palermo T.B., Banchio E. // Ind. Crop. Prod. 2019. V. 139. P. 111553. https://doi.org/10.1016/j.indcrop.2019.111553
- Vaishnav A., Varma A., Tuteja N., Choudhary D.K. / Ed. D.K. Choudhary, A.K. Sharma, P. Agarwal, A. Varma, N. Tuteja. Singapore: Springer, 2017. 373 p. https://doi.org/10.1007/978-981-10-5553-9
- ALKahtani M.D.F., Fouda A., Attia K.A. // Agronomy. 2020. V. 10. № 9. P. 1325. https://doi.org/10.3390/agronomy10091325
- Park Y.S., Dutta S., An M., Raaijmakers J.M., Park K. // Biochem. Biophys. Res. Comm. 2015. V. 461. № 2. P. 361–365. https://doi.org/10.1016/j.bbrc.2015.04.039
- Tahir H.A.S., Gu Q., Wu H., Raza W., Hanif A., Wu L., Gao X. // Front. Microbiol. 2017. V. 8. P. 171. https://doi.org/10.3389/fmicb.2017.00171
- Lemfack M.C., Nickel J., Dunkel M., Preissner R., Piechulla B. // Nucleic Acids Res. 2014. V. 42. № 1. P. 744–748. https://doi.org/10.1093/nar/gkt1250
- Bitas V., Kim H.S., Bennett J.W., Kang S. // Mol. Plant. Microbe. Interact. 2013. V. 26. № 8. P. 835–843. https://doi.org/10.1094/MPMI-10-12-0249-CR
- Audrain B., Mohamed A.F., Ch.-M. Riu, J.-M. Ghigo // FEMS Microbiol. Rev. 2015. V. 39. № 2. P. 222–233. https://doi.org/10.1093/femsre/fuu013
- Niinemets Ü. // Trends Plant Sci. 2010. V. 15. № 3. P. 145–153. https://doi.org/10.1016/j.tplants.2009.11.008
- Timmusk S., El-Daim Abd I., Copolovici L., Copolovici L., Tanilas T., Kännaste A., Niinemets Ü. // PLoS One. 2014. V. 9. № 5. P. e96086.https://doi.org/10.1371/journal.pone.0096086
- Cho S.M., Kang B.R., Han S.H., Anderson A.J., Park J.Y., Lee Y.H., Kim Y.C // APS Pub. 2008. V. 21. № 8. P. 1067–1075. https://doi.org/10.1094/MPMI-21-8-1067
- Bhattacharyya D., Yu S.M., Lee Y.H. // Plant. Growth. Regul. 2015. V. 75. № 1. P. 297–306. https://doi.org/10.1007/s10725-014-9953-5
- Bhattacharyya D., Lee Y.H. // J. Plant. Physiol. 2017. V. 214. P. 64–73. https://doi.org/10.1016/j.jplph.2017.04.002
- Vurukonda S.S.K.P., Vardharajula S., Shrivastava M., SkZ A. // Microbiol. Res. 2016. V. 184. P. 13–24. https://doi.org/10.1016/j.micres.2015.12.003
- Chen Y., Gozzi R., Yan F., Chai Y. // ASM J. 2015. V. 6. № 3. P. e00392. https://doi.org/10.1128/mBio.00392-15
- Ryu C.M., Farag M.A., Hu C.H., Reddy M.S., Kloepper J.W., Paré P.W. // Plant Physiol. 2004. V. 134. № 3. P. 1017–1026. https://doi.org/10.1104/pp.103.026583
- Raza W., Wang J., Wu Y., Ling N., Wei Z., Huang Q., Shen Q. // Appl. Microbiol. Biotechnol. 2016. V. 100. № 17. P. 7639–7650. https://doi.org/10.1007/s00253-016-7584-7
- Vardharajula S., Zulfikar A.S., Grover M., Reddy G., Bandi V. // J. Plant. Interact. 2011. V. 6. № 1. P. 1–14. https://doi.org/10.1080/17429145.2010.535178
- Dakora F.D., Matiru V.N., Kanu A.S. // Front. Plant Sci. 2015. V. 6. P. 700. https://doi.org/10.3389/fpls.2015.00700
- Tanaka K., Cho S.H., Lee H., Pham A.Q., Batek J.M., Cui S., Stacey G. // J. Exp. Bot. 2015. V. 66. № 19. P. 5727–5738. https://doi.org/10.1093/jxb/erv260
- Bramhachari P.V., Nagaraju G.P., Kariali E. In Role of Rhizospheric Microbes in Soil /Ed. V.S. Meena. Singapore: Springer, 2018. 400 p. https://doi.org/10.1007/978-981-10-8402-7
- Talebi Atouei M., Pourbabaee A.A., Shorafa M. // Iranian J. Sci. Technol. Trans. A. 2019. V. 43. № 4. P. 2725–2733. https://doi.org/10.1007/s40995-019-00753-x
- Alami Y., Achouak W., Marol C., Heulin T. // Appl. Environ. Microbiol. 2000. V. 66. № 8. P. 3393–3398. https://doi.org/10.1128/AEM.66.8.3393-3398.2000
- Awasthi S., Srivastava P., Mishra P.K. // Agric. Res. Technol. 2017. V. 8. № 2. P. 8–10. https://doi.org/10.19080/ARTOAJ.2017.08.555731
- Gontia-Mishra I., Sapre S., Sharma A., Tiwari S. // Plant. Biol. 2016. V. 18. № 6. P. 992–1000. https://doi.org/10.1111/plb.12505
- Amellal N., Burtin G., Bartoli F., Heulin T. // Appl. Environ. Microbiol. 1998. V. 64. № 10. P. 3740–3747. https://doi.org/10.1128/AEM.64.10.3740-3747.1998
- Subramanian S., Smith D.L. // Front. Plant. Sci. 2015. V. 6. P. 909. https://doi.org/10.3389/fpls.2015.00909
- Глобальный климат и почвенный покров России: проявления засухи, меры предупреждения, борьбы, ликвидация последствий и адаптационные мероприятия (сельское и лесное хозяйство). / Ред. Р.С.-Х. Эдельгериев. М.: OOO “Изд. МБА”, 2021. 700 с.
- Hunt E., Femia F., Werrell C., Christian J.I., Otkin J.A., Basara J., McGaughey K. // Weather. Clim. Extremes. 2021. V. 34. P. 100383. https://doi.org/10.1016/j.wace.2021.100383
- Okuyama L.A., Federizzi L.C., Barbosa N.J.F // Ciênc. Rural. 2004. V. 34. № 6. P. 1701–1708. https://doi.org/10.1590/S0103-84782004000600006
- Araus J.L., Slafer G.A., Royo C., Serret M.D. // Crit. Rev. Plant Sci. 2008. V. 27. № 6. P. 377–412. https://doi.org/10.1080/07352680802467736
- Khan M.Y., Zahir Z.A., Asghar H.N., Waraich E.A. // Pak. J. Bot. 2017. V. 49. № 4. P. 1541–1551.
- Çakmakçı R., Turan M., Kıtır N., Güneş, A., Nikerel E., Özdemir B.S., Mokhtari N.E.P. In: Wheat Improvement, Management and Utilization /Ed. R. Wanyera, J. Owuoche. London, UK: IntechOpen Limited, 2017. 394 p. https://doi.org/10.5772/63694
- Chakraborty U., Chakraborty B.N., Chakraborty A.P., Dey P.L. // World J. Microbiol. Biotechnol. 2013. V. 29. № 5. P. 789–803. https://doi.org/10.1007/s11274-012-1234-8
- Alvarez M.I., Sueldo R.J., Barassi C.A. // Cereal. Res. Commun. 1996. V. 24. № 1. P. 101–107.
- Hussain M.B., Zahir Z.A., Asghar H.N., Asghar M. // Int. J. Agric. Biol. 2014. V. 16. P. 3‒13.
- Chen C., Xin K., Liu H., Cheng J., Shen X., Wang Y., Zhang L. // Sci. Rep. 2017. V. 7. № 1. P. 41564. https://doi.org/10.1038/srep41564
- Vacheron J., Desbrosses G., Bouffaud M.L., Touraine B., Moënne-Loccoz Y., Muller D., Prigent-Combaret C. // Front. Plant Sci. 2013. V. 4. P. 356. https://doi.org/10.3389/fpls.2013.00356
- Ullah A., Nisar M., Ali H., Hazrat A., Hayat K., Keerio A.A., Yang X. // Appl. Microbiol. Biotechnol. 2019. V. 103. P. 7385‒7397. https://doi.org/10.1007/s00253-019-10045-4
- Kasim W.A., Osman M.E., Omar M.N., El-Daim A., Islam A., Bejai S., Meijer J. // J. Plant. Growth. Regul. 2013. V. 32. P. 122–130.https://doi.org/10.1007/s00344-012-9283-7
- El-Afry M.M. // Acta. Biol. Szeged. 2012. V. 56. № 2. P. 165–174.
- Pereyra M.A., García P., Colabelli M.N., Barassi C.A., Creus C.M. // Appl. Soil. Eco. 2012. V. 53. P. 94–97. https://doi.org/10.1016/j.apsoil.2011.11.007
- Furlan F., Saatkamp K., Volpiano C.G., de Assis Franco F., dos Santos M.F., Vendruscolo, E.C.G., da Costa A.C.T. // Sci. Agrar. 2017. V. 18. № 2. P. 104–113.
- Yaghoubi Khanghahi M.Y., Leoni B., Crecchio C. // Acta. Physiol. Plant. 2021. V. 43. P. 123. https://doi.org/10.1007/s11738-021-03289-z
- Naveed M., Hussain M.B., Zahir Z.A., Mitter B., Sessitsch A. // Plant Growth Regul. 2014. V. 73. № 2. P. 121–131. https://doi.org/10.1007/s10725-013-9874-8
- Nemati A., Sedghi M. // J. Crop Prod. 2022. V. 13. № 4. P. 87–110. https://doi.org/10.22069/EJCP.2021.18408.2364
- Maslennikova D., Lastochkina O. // Plants. 2021. V. 10. P. 2557. https://doi.org/10.3390/plants10122557
- Мерзляк М.Н. // Соросовский Образ. Журн. 1999. Т. 9. С. 20–26.
- Колупаев Ю.Е., Карпец Ю.В., Ястреб Т.О., Луговая А.А. // Вісн. Харків. нац. аграрy. ун-ту. Сер. Біологія. 2016. Т. 1. № 37. С. 42–62.
- Kaushal M., Wani S.P. // Agriculture. Ecosyst. Env. 2016. V. 231. P. 68–78. https://doi.org/10.1016/j.agee.2016.06.031
- Яруллина Д.Р., Асафова Е.В., Картунова Ю.Е., Зиятдинова Г.К., Ильинская О.Н. // Прикл. биохимия микробиология. 2014. Т. 50. № 2. С. 189–192. https://doi.org/10.7868/S0555109914020196
- Ullah S., Bano A. // Can. J. Microbiol. 2015. V. 61. № 4. P. 307–313. https://doi.org/10.1139/cjm-2014-0668
- Khalafallah A.A., Abo-Ghalia H.H. // J. Appl. Sci. Res. 2008. V. 4. № 5. P. 559–569.
- Chaves M.M., Maroco J.P., Pereira J.S. // Funct. Plant Biol. 2003. V. 30. № 3. P. 239–264. https://doi.org/10.1071/FP02076
- Чжоу К., Юй Б.Д. // Физиология растений. 2009. Т. 56. № 5. С. 751–758.
- Sandhya V.D., Ali S., Grover M., Reddy G., Venkateswarlu B. // Plant. Growth. Regul. 2010. V. 62. № 1. P. 21–30.
- Jogawat A. In: Molecular Plant Abiotic Stress: Biology and Biotechnology /Eds. A. Roychoudhury, D.K. Tripathi. Willy, 2019. P. 91‒97. https://doi.org/10.1002/9781119463665
- Paul D., Nair S. // J. Basic. Microbiol. 2008. V. 48. № 5. P. 378–384. https://doi.org/10.1002/jobm.200700365
- Ilyas N., Mumtaz K., Akhtar N., Yasmin H., Sayyed R.Z., Khan W., Ali Z. // Sustainability. 2020. V. 12. № 21. P. 8876. https://doi.org/10.3390/su12218876
- Gusain Y.S., Singh U.S., Sharma A.K. // Afr. J. Biotechnol. 2015. V. 14. № 9. P. 764‒773. https://doi.org/10.5897/AJB2015.14405
- Shintu P.V., Jayaram K.M. // Trop. Plant. Res. 2015. V. 2. P. 17–22.
- Camaille M., Fabre N., Clément C., Ait Barka E. // Microorganisms. 2021. V. 9. № 4. P. 687. https://doi.org/10.3390/microorganisms9040687
- Suárez R., Wong A., Ramírez M., Barraza A., Orozco M.D.C., Cevallos M.A., Iturriaga G. // Mol. Plant Microbe Interact. 2008. V. 21. № 7. P. 958–966. https://doi.org/10.1094/MPMI-21-7-0958
- Forni C., Duca D., Glick B.R. // Plant Soil. 2017. V. 410. №. 1–2. P. 335–356. https://doi.org/10.1007/s11104-016-3007-x
- Toju H., Peay K.G., Yamamichi M. // Nat. Plant. 2018. V. 4. P. 247–257. https://doi.org/10.1038/s41477-018-0139-4
- Lahti L., Shetty S., Blake T., Salojarvi J. // Version. 2017. V. 1. № 5. P. 28.
- Shade A., Stopnisek N. // Curr. Opin. Microbiol. 2019. V. 49. P. 50–58. https://doi.org/10.1016/j.mib.2019.09.008
- Cernava T., Erlacher A., Soh J., Sensen C.W., Grube M., Berg G. // Microbiome. 2019. V. 7. P. 13. https://doi.org/10.1186/s40168-019-0624-7
- Kavamura V.N., Robinson R.J., Hayat R., Clark I. M., Hughes D., Rossmann M., Auchline T.H. // Front. Microbiol. 2019. V. 10. P. 2625. https://doi.org/10.3389/fmicb.2019.02625
- Simonin M., Dasilva C., Terzi V., Ngonkeu E. L., Diouf D., Kane A. et al. // FEMS Microbiol. Ecol. 2020. V. 96. № 6. https://doi.org/10.1093/femsec/fiaa067
- Rossmann M., Pérez-Jaramillo J.E., Kavamura V.N., Chiaramonte J. B., Dumack K., Fiore-Donno A.M. et al. // FEMS Microbiol. Ecol. 2020. V. 96. № 4. https://doi.org/10.1093/femsec/fiaa032
- Douglas A.J., Hug L.A., Katzenback B.A. // Microb. Ecol. 2020. V. 81. P. 78–92. https://doi.org/10.1007/s00248-020-01550-5
- Risely A. // J. Anim. Ecol. 2020. V. 89. № 7. P. 1549–1558. https://doi.org/10.1111/1365-2656.13229
- Schlatter D.C., Yin C., Hulbert S., Paulitz T. // Appl. Environ. Microbiol. 2019. V. 86. № 5. https://doi.org/10.1128/AEM.02135-19
- Berg G., Rybakova D., Fischer D., Cernava T., Vergès M.C.C., Charles T. et al. // Microbiome. 2020. V. 8. № 1. P. 103. https://doi.org/10.1186/s40168-020-00875-0
- Velázquez-Sepúlveda I., Orozco-Mosqueda M.C., Prieto-Barajas C.M., Santoyo G. // Phyton. Int. J. Exp. Bot. 2012. V. 81. P. 81–87.
- Naz I., Mirza R.S., Bano A. // J. Anim. Plant Sci. 2014. V. 24. № 4. P. 1123–1134.
- Kuźniar A., Włodarczyk K., Grządziel J., Woźniak M., Furtak K., Gałązka A., Wolińska A. // Int. J. Mol. Sci. 2020. V. 21. № 13. P. 4634. https://doi.org/10.3390/ijms21134634
- Hone H., Mann R., Yang G., Kaur J., Tannenbaum I., Li T., Spangenberg G., Sawbridge T. // Sci Rep. 2021. V. 11. P. 11916. https://doi.org/10.1038/s41598-021-91351-8
- Timmusk S., Paalme V., Pavlicek T., Bergquist J., Vangala A., Danilas T., Nevo E. // PloS One. 2011. V. 6. № 3. P. e17968. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0017968
- Safin R.I., Karimova L.Z., Nizamov R.M., Valiev A.R., Validov S.Z., Faizrakhmanov D.I. // Adv. Engin. Res. 2018. V. 151. P. 766–770. https://doi.org/10.2991/agrosmart-18.2018.143
Дополнительные файлы
